Astigmatisme, cilinder of torisch; Wat betekent dat allemaal

De meeste mensen hebben een sterkte die gewoon “plus” of “min” is. Daar kan iedereen zich wel wat bij voorstellen. Bij een plus sterkte is het oog optisch een beetje te zwak en bij min te sterk. Door dit met de juiste brilleglazen of contactlenzen te corrigeren, ontstaat dan weer een correct optisch systeem. Sommige mensen hebben echter ook nog een cilindersterkte nodig. En daar kunnen maar weinig mensen zich wat bij voorstellen. Laten we eens bekijken wat zo’n cilindersterkte nu eigenlijk betekent.

Het oog is optisch vergelijkbaar met een fotocamera. Door een lenzensysteem wordt een beeld op de “film” van het oog, het netvlies geprojecteerd. Het lenzensysteem van een camera wordt met veel zorg gefabriceerd. De lenzen die worden gebruikt moeten voor honderd procent optisch zuiver zijn. Maar een oog groeit “vanzelf”. Bij die groei gaat natuurlijk wel eens wat mis. Zoals bij de één de neus groter is dan bij de ander, kan het ene oog ook groter zijn dan het andere. Met een neus is dat niet zo erg, maar bij het oog heeft dat meteen gevolgen voor de optische werking. Wanneer blijkt dat het oog iets te groot geworden is, dan is het optische systeem te sterk voor dat lange oog en moet dat met een min correctie worden gecorrigeerd. Bij een “te kort” oog is de optiek ervan dus te zwak en moet er een plus correctie voor.

Een neus kan behalve wat groter of kleiner, ook nog een beetje scheef worden. De vorm is dan niet helemaal symmetrisch. Als je goed kijkt heeft elke neus, hoe fraai ook, wel een kleine afwijking en ook dat is weer vergelijkbaar met het oog. Het oog is dan niet precies bolvormig. Als dat in een fotocamera het geval zou zijn, kunt u er nooit scherpe foto’s mee maken. Het oog is weliswaar veel toleranter dan een camera, maar als die afwijking in het oog te groot is, ontstaat er een wazig beeld. Nu is die vormafwijking niet al te schokkend. Zoiets is zonder speciale apparatuur niet te zien. Met die speciale apparatuur wordt de kromming van het oog gemeten. Dat gebeurt in twee richtingen: horizontaal en verticaal. Wanneer de kromming in de ene richting afwijkt van die in de andere richting, is er sprake van een vormafwijking. Die oogfout noemen we dan “astigmatisme” en de specifieke vorm is “torisch” of “cilindrisch”. Deze vormafwijking kunt u zich het beste voorstellen met behulp van een halve tennisbal. Als u naar het bolle deel van die halve bal kijkt, ziet u horizontaal en verticaal de zelfde kromming. Wanneer u de halve bal een beetje samenknijpt, wordt de kromming in de ene richting anders dan in de andere richting. De bal wordt dan torisch.

Als we astigmatisme willen corrigeren met een bril, moeten we glazen maken die torisch zijn. Dat levert brilleglazen op die horizontaal een beetje sterker zijn dan verticaal. Op die manier kunnen we precies de oogfout corrigeren.

Met contactlenzen is het allemaal wat gecompliceerder. Een contactlens draait rond op het oog. Na elke knipperslag blijken lenzen een beetje te zijn gedraaid. Dat geeft niets zolang de sterkten (en dus de krommingen) horizontaal en verticaal dezelfde zijn. Maar wanneer dit niet het geval is, moeten we er bij sommige soorten lenzen voor zorgen dat de lens niet kan draaien. Maar, bij harde lenzen hoeft dat meestal niet. Een harde lens heeft een vaste vorm met vaste kromming, zowel horizontaal als verticaal. Wanneer we zo’n lens op een onregelmatig oog zetten, ontstaat er een traanlaag tussen het onregelmatige oog en de regelmatig gevormde lens. Deze traanlaag zorgt ervoor dat het astigmatisme wordt gecorrigeerd.

Als de astigmatische oogafwijking erg groot is, moeten we soms speciale lenzen maken. Met zachte lenzen is het een heel ander verhaal. Een zachte lens neemt de vorm van het oog aan. Als dat oog onregelmatig is, wordt de lens dat vanzelf ook. Wanneer iemand met een astigmatisch oog zachte lenzen wil dragen, moet dan ook voor zo’n oog een speciale lens worden gebruikt; zogenaamde torische lenzen. Die lenzen hebben de vorm van het onregelmatige oog. Er zijn diverse vernuftige manieren om te voorkomen dat zo’n soort lens op het oog gaat draaien. Na dit verhaal mag in ieder mag duidelijk zijn dat mensen met een astigmatisme (met cilinderglazen in hun bril) zeer wel in staat zijn om contactlenzen te dragen. Vaak hoor je het tegendeel beweren, maar dat berust dan beslist op een misverstand.